Η Τέχνη για την Αγάπη... και η Αγάπη για την Τέχνη ("L'art pour l'amour... L'amour pour l'art")

Η ανιδιοτελής αγάπη για τον τόπο, η αληθινή αγάπη για τη σύντροφο…η πίστη και η απλότητα, οδηγούν σε ανώτερα βασίλεια, σ’ έναν άλλο κόσμο, πιο κοντά στον Ήλιο. Την Ομορφιά του κόσμου αυτού, θα την υπερασπιζόμαστε με λέξεις, μουσική και ...αόρατα ξίφη. Η Ομορφιά της Ζωής, ανεξάρτητα από ηθικά ή άλλα νοήματα.

Ο Ήλιος
Εσείς στεριές και θάλασσες
τ' αμπέλια κι οι χρυσές ελιές
ακούτε τα χαμπέρια μου
μέσα στα μεσημέρια μου
«Σ' όλους τους τόπους κι αν γυρνώ
μόνον ετούτον αγαπώ!»
Από τη μέση του εγκρεμού
στη μέση του αλλού πελάγου
κόκκινα κίτρινα σπαρτά
νερά πράσινα κι άπατα
«Σ' όλους τους τόπους κι αν γυρνώ
μόνον ετούτον αγαπώ!»

Warlord (William J. Tsamis) - Lady Vidonne (απόσπασμα) 

I talked with the earth and the ocean
They taught me to follow my song
I walked with my faith my devotion
to a maiden my Lady Vidonne
And now I still live in my simple ways
with a maiden as fair as they say
Like the winter meets spring
may we join in these strings
I love you . . . I love you.

Ποίηση: ορισμός - Οδυσσέας Ελύτης

«Η ποίηση είναι το σπαθί της αστραπής, που δεν μπαίνει ποτέ στη θήκη του. Είναι το άλλο πρόσωπο της υπερηφάνειας. Είναι η τέλεια και ακριβής στιγμή, ο ροδαμός των πραγμάτων.

Δημιουργεί ανάλογα για μας μιαν άλλη ύπαρξη μέσα στην ύπαρξή μας. Γινόμαστε κάτοικοι ενός άλλου κόσμου, που μπροστά του ο πραγματικός μοιάζει χαώδης. Ο νους βρίσκεται σ’ ένα δικό του χώρο και μπορεί να φτιάξει έναν Παράδεισο από Κόλαση ή μια Κόλαση από ένα Παράδεισο.

Η ποίηση μας απαλλάσσει από την κατάρα να είμαστε δέσμιοι των τυχαίων γεγονότων του περιβάλλοντος. Είναι το δικαίωμα του ανθρώπου σε μια ζωή πέραν του συμφέροντος, των συμβάσεων και της ανάγκης.

Σε μια ζωή πραγματική, χωρίς προσποίηση, άνευ ορίων και όρων.»

 

"L'art pour l'amour...L'amour pour l'art": Προσωπική απόδοση του δόγματος «η τέχνη για την τέχνη» μέσω της εκδήλωσης της αγάπης στην ίδια τη μορφή. Το γαλλικό ''l'art pour l'art" του 19^ου αιώνα (του Γάλλου ποιητή, δραματουργού και μυθιστοριογράφου Théophile Gautier) αναφέρονταν στην αυτοτέλεια της τέχνης, στην τέχνη ως αυτο-έκφραση ή απλά ως έκφραση του ωραίου, απαλλαγμένη από εκπαιδευτικούς, ηθικούς, ωφελιμιστικούς, πολιτικούς ή άλλους σκοπούς, λειτουργίες, προβληματισμούς και λόγους ύπαρξης. Ο σκοπός και ο ρόλος της τέχνης είναι διαφορετικός...και ίσως, εν μέρει, εφάμιλλος αυτού της θρησκείας, αφού η τέχνη θεωρείται ότι, από μόνη της, μπορεί ακόμα και να θεραπεύσει ή να σώσει την ψυχή του ανθρώπου. Σε αυτό το δόγμα βασίζεται το κίνημα του Αισθητισμού, που μπορεί να περιγραφεί ως η επικράτηση της «μορφής» έναντι του «στοχασμού». Το νόημα, λοιπόν, επικεντρώνεται στη μορφή που θεωρείται ότι είναι πρωτεύουσας σημασίας και όχι στον στοχασμό και στα ηθικά ή μεταφυσικά νοήματα που θεωρούνται δευτερεύουσας σημασίας. Ένας κόσμος μέσα σ' έναν άλλο...

Οδυσσέας Ελύτης: Νομπελίστας Λέσβιος ποιητής. Αναπόσπαστο, πλέον, κομμάτι του τοπίου της αγαπημένης πατρίδας… Στον παραπάνω ορισμό, ο ποιητής υποστηρίζει την αυτοτέλεια της ποίησης.

Warlord (William Tsamis): Μια από τις καλύτερες μπάντες της σκληρής μουσικής, την οποία δημιούργησε ο ομογενής κιθαρίστας, στιχουργός και συνθέτης William Tsamis και ο ντράμερ Mark Zonder. Tο κομμάτι προέρχεται από το ακυκλοφόρητο demo του πρώτου με τίτλο “Lordian Winds” (ηχογραφήθηκε πρόχειρα σε ένα μικρό δωμάτιο και όχι σε στούντιο και μέχρι σήμερα δεν έχει κυκλοφορήσει σε κανονική μορφή) και γράφτηκε από τον Βασίλη Τσάμη για τη γυναίκα του, Vidonne, που το ερμηνεύει η ίδια...προσφέροντάς το, με τη σειρά της, στην τέχνη. Απλότητα, λυρισμός, ζεστασιά και μεγαλείο.

Αγγελική Ιωνάτου (Angelique Ionatos): Ελληνίδα καλλιτέχνιδα της διασποράς (ζει στη Γαλλία), με καταγωγή από Λέσβο, που μας κάνει περήφανους παγκοσμίως, μελοποιώντας όμορφη ποίηση και παίζοντας κιθάρα με τρόπο μοναδικό, εναρμονίζοντας λέξεις, χρώματα και μουσική.

Αφορμή για την παρούσα αναφορά, συναυλία της Αγγελικής Ιωνάτου --συνοδεία της εξαίσιας φωνής και παρουσίας της Κατερίνας Φωτεινάκη-- σε συνδυασμό με την επήρεια των στιγμών και εμπειριών της ημέρας, αλλά και της άγριας, φουρτουνιασμένης θάλασσας, τα οποία προμηνύουν την έλευση του χειμώνα, ζεσταίνοντας, παράλληλα, την καρδιά. Και είναι η φουρτουνιασμένη θάλασσα σε αντιστοιχία με το "σπαθί της αστραπής" του Ελύτη, που αποκαλύπτουν αγαπημένα τοπία του ψυχικού κόσμου των αισθητιστών. Εν τέλει, η τέχνη για την τέχνη... η Ζωή για την Ομορφιά.

Φθινόπωρο...αγαπημένο

Άγριοι κύκνοι στο Coole – W. B. Yeats

Τα δέντρα στην φθινοπωρινή τους ομορφιά,

Τα μονοπάτια του δάσους στεγνά,

Κάτω απ’ του Οκτώβρη το λυκόφως

Γαλήνιο ουρανό καθρεφτίζουν τα νερά.

Στο νερό που ανάμεσα στις πέτρες ξεχειλίζει

Πενήντα κύκνοι βρίσκονται και εννιά.

Το δέκατο-ένατο φθινόπωρο με έφτασε,

Από τότε που άρχισα να τους μετρώ.

Και πριν καλά-καλά το μέτρημα τελειώσω, τους είδα,

Όλους απότομα ν’ ανέρχονται, ψηλά στον ουρανό,

Και σε μεγάλα δαχτυλίδια να σκορπάνε,

Με τις φτερούγες τους προκαλώντας θόρυβο.

Είδαν τα μάτια μου τα υπέροχα πλάσματα αυτά,

Και πληγωμένη μου είναι τώρα η καρδιά.

Όλα έχουν αλλάξει από τότε που στην όχθη, μέσα στο λυκόφως,

Άκουσα για πρώτη φορά,

Πάνω απ’ το κεφάλι μου, εκεί στον ουρανό ψηλά, τον χτύπο των φτερών τους,

Και με λαφρύτερο βήμα περπατάω στη στεριά.

Ακούραστοι ακόμη, εραστής και ερωμένη,

πιτσιλίζουν παιχνιδίζοντας στο παγωμένο το νερό,

Εκεί στα ήρεμα ποτάμια ή σκαρφαλώνοντας στον ουρανό.

Οι καρδιές τους δεν γεράσαν·

Πάθος και κατάκτηση, και η εκούσια περιπλάνηση,

Τους συντροφεύουν στο χορό.

Τώρα όμως κολυμπάνε στο ακίνητο νερό,

Μυστήριοι, όμορφοι·

Σε ποια βούρλα θα χτίσουν τη φωλιά;

Σε ποια όχθη λίμνης ή στέρνας;

Και ποιων ανθρώπων θα γοητεύουν τη μάτια, όταν μια μέρα ξυπνήσω για να δω

πως έχουν πετάξει μακριά;

Μετάφραση: Β.Π.

The Wild Swans at Coole:

 

 

"Wild Swans" από τον Arthur J. Gaskin,

εικονογράφο του “Stories and Fairy Tales” του Hans Christian Andersen,

London: George Orpington, 1893

 

Θα μπορούσε να είναι η συνέχεια του ποιήματος του Yeats...ο νεότερος αγριόκυκνος (Anima Mundi;) που έμεινε πίσω στην αγκαλιά της αγαπημένης --μα ποτέ δικής του-- Maud Gonne ή στην αγκαλιά της ίδιας της λατρεμένης του πατρίδας, της Ιρλανδίας.

Ο τελευταίος Ατλάντιος και η στερνή του επιθυμία

Ο τελευταίος Ατλάντιος θυμάται, αναπολεί και καρτερεί... Κλείνει τα μάτια, σφίγγοντας τη λαβή του ιερού σπαθιού του. Ο τελευταίος πρόμαχος, στα σύνορα του κόσμου. Ακοίμητος φρουρός, σε μια μεγάλη Νύχτα... προσμένοντας πάντοτε ήσυχα το δοξασμένο τέλος.

  

Ο τελευταίος Ατλάντιος

του Barry Windsor Smith

Τα φτερά στην περικεφαλαία και στα σανδάλια μαρτυρούν την ουράνια προέλευση, ο πορφυρός μανδύας, την ηγετική του θέση, το περιβραχιόνιο, την πίστη και αφοσίωση σε παλιά ιδανικά και το παγώνι στέκει ως σύμβολο της ομορφιάς και της υπερηφάνειας που εκπέμπει η ύπαρξή του. Ο Ήλιος θα δώσει σύνθημα εκκίνησης, είτε σκοτεινιάζοντας, είτε φωτίζοντας τον σκοτεινό πύργο. Και οι ήρωες γνωρίζουν καλά τις προσταγές του Ήλιου...

 

 

Στερνή Επιθυμία

του Friedrich W. Nietzsche

 

Να πεθαίνουμε έτσι

Όπως παλιά τον είδα να πεθαίνει-

τον φίλο που έριξε θείους κεραυνούς

και βλέμματα στη σκοτεινή μου νιότη!

Θρασύς και βαθύς

στη μάχη χορευτής

 

ο πιο χαρούμενος απ’ όλους τους πολεμιστές

και απ’ τους νικητές ο σοβαρότερος,

πάνω στη μοίρα του στήνοντας μια μοίρα,

σκληρός, στοχαστικός, προνοητικός:

τρέμοντας που νικούσε

και αλαλάζοντας που πεθαίνοντας νικούσε:

προστάζοντας την ώρα που πέθαινε

-και πρόσταξε αφανισμό...

 

Να πεθαίνουμε έτσι,

όπως παλιά τον είδα να πεθαίνει:

νικώντας, αφανίζοντας...

Η πανδαισία χρωμάτων, μηνυμάτων και συμβολισμών συνεχίζει στον γραπτό λόγο, όπου το ηρακλείτειο ηρωικό πρότυπο, με το βλοσυρό διαπεραστικό βλέμμα, χαίρεται θεία και άγρια χαρά, χλευάζοντας τη μοίρα του και πολεμώντας λυσσαλέα τον ίδιο τον Θάνατο, ξεπερνώντας τα όρια του ανθρώπινου. Δύο έργα που διαπνέονται από την ίδια υπέροχη, μελαγχολική και ηρωική διάθεση, διεισδύουν το ένα στο άλλο. Ένας νοητός κόσμος σχηματίζεται μπροστά μας... Ένα Φρούριο ιδεών.

Τον 19^ο αιώνα ανθίζει ο Ευρωπαϊκός Λόγος και η Ευρωπαϊκή Εικαστική Τέχνη. Η τελευταία αποδίδεται με τον καλύτερο τρόπο από ζωγράφους, όπως οι Dante Rossetti, William Hunt, John Millais, Waterhouse, Delacroix, Constable, Turner, Burne-Jones, William Morris, κλπ, κλπ. Οι πιο σημαντικές και ενδιαφέρουσες διαστάσεις του Ευρωπαϊκού Λόγου (και κατ' επέκταση, της Ευρωπαϊκής Σκέψης) ξεδιπλώνονται από τους Λόρδο Βύρωνα, Γκαίτε, Schopenhauer, Keats, Shelley, Hölderlin, Ουγκώ, Baudelaire, κλπ, κλπ. Ο Νίτσε είναι ίσως ο κορυφαίος φιλόσοφος-διανοητής. Συγκινεί τα ελεύθερα πνεύματα με τον καθάριο, ευθύβολο και αιχμηρό του λόγο, με το πάθος του για ειλικρίνεια, ταυτίζοντας την ηδονή με τον κίνδυνο και χαρίζοντας τη σοφία μονάχα στον αληθινό πολεμιστή.

Η μοντέρνα τέχνη που αναπτύσσεται τον 20^ο αιώνα (ντανταϊσμός, κυβισμός, υπερρεαλισμός, φουτουρισμός, κλπ.) απελευθερώνει τα άμορφα ζωώδη ένστικτα του υποσυνειδήτου και του ασυνειδήτου, βάζει σε δεύτερη θέση την εξάσκηση/ εκπαίδευση (εμμένοντας στην πρωτοτυπία, σε φλύαρες αναλύσεις και σε αυθαίρετους αυτοπροσδιορισμούς), κηρύσσοντας τον πόλεμο στο Μέτρο και στην ίδια τη Μορφή του Ωραίου. Είναι δημιούργημα της σύγχρονης καταναλωτικής κοινωνίας, η οποία είναι καταδικασμένη στην ατέρμονη αναζήτηση νέων (ψευδο-)προορισμών, κατά πρώτο λόγο μέσω της εικόνας.

Όμως κάποιοι Νεο-ρομαντικοί ζωγράφοι, ακόμη και μέσα από τον χώρο της ένατης τέχνης, διαφυλάττουν τις αρχές και τις αξίες της συνειδητής Δημιουργίας και την Αλήθεια της Ομορφιάς. Από τους σημαντικότερους αυτούς καλλιτέχνες, του δευτέρου μισού του 20^ου αιώνα, είναι και ο Barry Windsor Smith του οποίου η τέχνη είναι βαθύτατα επηρεασμένη από τη μεγάλη Σχολή των Προ-ραφαηλιτών.

 

Ο γάμος σύγχρονων και παλαιότερων διαφορετικών μορφών τέχνης είναι δύσκολο έως ριψοκίνδυνο εγχείρημα. Η μάχη της αισθητικής συνεχίζεται... Στην παρούσα αναφορά ο «Αιώνας του Λόγου» νυμφεύεται τον «Αιώνα της Εικόνας». Ο Ατλάντιος πολεμιστής είναι o Φύλακας του Φρουρίου, έτοιμος να χορέψει στο πεδίο της μάχης, σφραγίζοντας τη στερνή του επιθυμία.

Βεστάλες: η ευλογία των Νυμφών

Το πάντρεμα του κορινθιακού και του δωρικού κίονα. Ομορφιά και μεγαλοπρέπεια, ευθεία και απέριττη γραμμή… η Αιώνια Πόλη. Παραμένει λαμπρή, ακόμα και μετά το σβήσιμο της Φλόγας. Της Φλόγας που έκαιγε για μια χιλιετία και που συνέχισε να καίει μέσω της κέλτικης ιπποσύνης. Veni, Vidi, Vici… τα λόγια που στοίχειωσαν και θερίζουν το διάφανο αιθέρα.

Στη Ρωμαϊκή Αγορά, λίμνες με νούφαρα και μια σειρά από ακέφαλα αγάλματα γυναικών: οι Vestales (Εστιάδες Παρθένες), οι ιέρειες της θεάς Vesta, της θεάς της οικογενειακής εστίας. Η ιερότητα και η αγνότητα της Ρώμης, αλλά και η σπουδαιότητα του Όρκου. 30 χρόνια αφοσιωμένες στην υπηρεσία του Καθήκοντος: 10 χρόνια μάθησης, 10 χρόνια άσκησης, 10 χρόνια διδασκαλίας. Σκληρή ήταν η τιμωρία σε περίπτωση που η Φλόγα έσβηνε ή σε περίπτωση σαρκικής ιεροσυλίας… μα σκληρότερη η τιμωρία του Χρόνου! 1600 χρόνια μετά, η Ρώμη και οι μαρμαρωμένες της Βεστάλες παραμένουν αντικείμενο θαυμασμού και λατρείας, αιχμαλωτίζοντας το βλέμμα και τη σκέψη τόσο της μάζας των ανυποψίαστων περαστικών, όσο και των λίγων προσκυνητών. Roma Caput Mundi... ο στεναγμός. 

1600 χρόνια μετά, ασπαζόμενος την ευλογία της Εστιάδας Νύμφης που με κοίταξε επίμονα... Kείνης της Κυράς των Λογισμών που όρισε τον ιπποτικό έρωτα ως δύναμη Αθανασίας...

 

1600 χρόνια μετά, στου Ρωμύλου το ναό
οδηγημένος... 
διάβηκα την Πύλη με τους Κίονες τους Πορφυρούς...
Και την Αποκάλυψη προσμένω,
αρματωμένος...
τη Φανέρωση του Μεγάλου Ποντίφικα... του Μέγιστου Μαγίστρου το Χαιρετισμό,
της Ρώμης μου της Υπέρτερης,
της Ρώμης μου της Μυστικής…
Στέκει εκεί, στον Παλατινό Λόφο...
μαρμαρωμένος, ζωντανός...
                              σαν ήλιος φλογισμένος.
Βασιλεύς Αθάνατος,
του Σκότους τοξευτής.
Sol Invictus!